SciELO - Scientific Electronic Library Online

 
 número80Nuevos registros de Pluteus Fr. (Basidiomycetes, Agaricales, Pluteceae) en MéxicoAgave albopilosa (Agavaceae, subgénero Littaea, grupo Striatae), una especie nueva de la Sierra Madre Oriental en el noreste de México índice de autoresíndice de materiabúsqueda de artículos
Home Pagelista alfabética de revistas  

Servicios Personalizados

Revista

Articulo

Indicadores

Links relacionados

  • No hay artículos similaresSimilares en SciELO

Compartir


Acta botánica mexicana

versión On-line ISSN 2448-7589versión impresa ISSN 0187-7151

Act. Bot. Mex  no.80 Pátzcuaro jul. 2007

 

Una nueva Tillandsia (Bromeliaceae) de la Sierra del Halo, Tecalitlán, Jalisco, México

 

A new Tillandsia (Bromeliaceae) from the Sierra del Halo, Tecalitlán, Jalisco, Mexico

 

Adolfo Espejo Serna y Ana Rosa López-Ferrari

 

Universidad Autónoma Metropolitana-Iztapalapa, División de Ciencias Biológicas y de la Salud, Departamento de Biología, Herbario Metropolitano, 09340 México, D.F., México. aes@xanum.uam.mx.

 

Recibido en agosto de 2006.
Aceptado en abril de 2007.

 

RESUMEN

Se describe e ilustra Tillandsia sierrahalensis, conocida del estado de Jalisco, México. Se compara la nueva especie con T. hintoniana L. B. Sm. que presenta características similares y se incluye un cuadro comparativo y un mapa de distribución de las dos especies.

Palabras clave: Bromeliaceae, Jalisco, México, Tillandsia.

 

ABSTRACT

Tillandsia sierrahalensis known from the state of Jalisco, Mexico, is described and illustrated. The new species is compared with T. hintoniana L. B. Sm., species with similar characteristics and a compartive table and a distribution map of both taxa are included.

Key words: Bromeliaceae, Jalisco, Mexico, Tillandsia.

 

Como resultado de las exploraciones en el campo y de la revisión de material herborizado en diversas colecciones institucionales, con el fin de completar la Flora Bromeliológica Mexicana, se detectó material de una especie no descrita del género Tillandsia, que aquí proponemos como nueva.

Tillandsia sierrahalensis Espejo et López-Ferrari, sp. nov. Figs. 1 y 2

Herbae epiphyticae, acaules, rosulatae, florens usque ad 60 cm altae. Folia basalia, vaginae distinctae, oblongo-elipticae, 9.5-11 cm longae, 5.5-6 cm latae; laminae anguste triangulari-lanceolatae, 18-25 cm longae, 2-2.5 cm latae, erectae; scapus inflorescentiae erectus vel paulo curvatus, teres, 30-35 longus; inflorescentia bipinnata; spicae 9-11, ellipticae vel ovato-ellipticae, fortiter complanatae, 4-5.5 cm longae, 2.4-2.7 cm latae; bracteae florales distichae, imbricatae, ovato-triangulares, 3-4.7 cm longae, 1.3-1.5 cm latae, carinatae, glabrae, roseo-virides, nervatae; petala 5-5.2 cm longa, 6-7 mm lata, pallide viridia; stamina et stylus exserta.

Hierbas epífitas, acaules, de 50 a 60 cm de alto incluyendo la inflorescencia, arrosetadas, la roseta obcónica, de 25 a 35 cm de diámetro; hojas numerosas, vainas oblongas a oblongo-elípticas, de 9.5 a 11 cm de largo, de 5.5 a 6 cm de ancho, pardas claras, ligeramente discoloras con respecto a la lámina, particularmente en la superficie adaxial; láminas angostamente triangular-lanceoladas, erectas, de 18 a 25 cm de largo, de 2 a 2.5 cm de ancho, atenuadas, enteras, ligeramente coriáceas, densamente punctulado-lepidotas en ambas superficies; escapo rollizo, de 30 a 35 cm de largo, de 4.5 a 5 mm de diámetro, más largo que las hojas, erecto a algo arqueado; brácteas del escapo foliáceas, imbricadas y cubriéndolo totalmente, de 18 a 23 cm de largo; inflorescencia bipinnada, con 9 a 11 espigas ascendentes a divaricadas, el raquis conspicuamente acostillado cuando seco; brácteas primarias rosadas, ovado-triangulares, las inferiores foliáceas, de 4.5 a 11 cm de largo, de 2.5 a 3 cm de ancho, largamente atenuadas a acuminadas en el ápice; espigas elípticas a ovado-elípticas, de 4 a 5.5 cm de largo, de 2.4 a 2.7 cm de ancho, fuertemente comprimidas, con 4 a 7 flores, pedunculadas, los pedúnculos de 5 mm de largo, robustos; brácteas florales ovado-triangulares, de 3 a 4.7 cm de largo, de 1.3 a 1.5 cm de ancho, carinadas, glabras, conspicuamente nervadas cuando secas, acuminadas en el ápice, rosadas, verdosas hacia la base; sépalos angostamente elípticos a lanceolados, de 2.6 a 3 cm de largo, de 8 a 9 mm de ancho, agudos en el ápice, glabros, verdes, los dos adaxiales connados en la base por ca. 5 mm y fuertemente carinados, el anterior muy levemente carinado; pétalos oblongo-espatulados, de 5 a 5.2 cm de largo, de 6 a 7 mm de ancho, membranáceos, reflexos en el ápice, verdes pálidos con la base blanca; estambres exsertos, filamentos lineares, aplanados en la porción apical, de 6 a 6.3 cm de largo, blancos en la base, verdes pálidos en el ápice; anteras subbasifijas y versátiles, oblongas, de 3 a 3.2 mm de largo, negras; ovario ovoide, de ca. 8 mm de largo, de ca. 3.5 mm de diámetro, verde; estilo linear, de ca. 6 cm de largo, blanco a verde pálido; estigma conduplicado-espiral (tipo II sensu Brown & Gilmartin, 1984), amarillo. Cápsula no vista.

Tipo: México, Jalisco, municipio de Tecalitlán, ca. 5-6 km después de Tecalitlán, rumbo a Jilotlán de los Dolores, 19°26'49" N, 103°14'57'' W, 1576 m s.n.m., bosque de pino-encino, colectado 8.IV.2003, prensado VIII.2003, A. Espejo, A. R. López-Ferrari, J. Ceja & A. Mendoza R. 6533 (Holotipo: UAMIZ(x2)).

Tillandsia sierrahalensis se conoce hasta ahora sólo del estado de Jalisco (Fig. 3), en el municipio de Tecalitlán, en donde crece como epífita sobre Quercus spp. en bosques de pino-encino, en una altitud cercana a los 1500 m. Florece en agosto.

La nueva especie presenta algunas similitudes con Tillandsia hintoniana L. B. Sm., conocida de los estados de México, Michoacán, Morelos y Guerrero (Espejo et al., 2004) (Fig. 3; Fig. 4), sin embargo es posible distinguirla claramente de la misma (Cuadro 1).

El nombre de la especie hace referencia a la Sierra del Halo, ubicada en el sureste de Jalisco, lugar en donde la especie fue colectada.

 

AGRADECIMIENTOS

Agradecemos a Javier García-Cruz la revisión crítica del manuscrito. Un especial reconocimiento a Jacqueline Ceja y Aniceto Mendoza por su incondicional e invaluable apoyo en el trabajo de campo y a Rolando Jiménez Machorro por la excelente ilustración de la nueva especie. Los curadores de los herbarios FCME, MEXU, SEL y UAMIZ nos dieron todas las facilidades para consultar sus colecciones, mil gracias. Parte de este trabajo pudo llevarse a cabo gracias al apoyo de la beca Elizabeth Bascom otorgada en el año 2004 por el Missouri Botanical Garden a A. R. López-Ferrari.

Anexo 

 

LITERATURA CITADA

Brown, G. K. & A. J. Gilmartin. 1984. Stigma structure and variation in Bromeliaceae-neglected taxonomic characters. Brittonia 36: 364-374.         [ Links ]

Espejo, A., López-Ferrari, A. R., Ramírez-Morillo, I., Holst, B. K., Luther, H. E. & W. Till. 2004. Checklist of Mexican Bromeliaceae with notes on species distribution and levels of endemism. Selbyana 25: 33-86.         [ Links ]

 

Creative Commons License Todo el contenido de esta revista, excepto dónde está identificado, está bajo una Licencia Creative Commons